Στις 20 Ιουλίου 1974, η Τουρκία εισέβαλε στρατιωτικά στην Κύπρο (μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου κατά της εκλεγμένης κυβέρνησης του Προέδρου Μακαρίου, που διενήργησε η στρατιωτική Χούντα των Αθηνών). Η εισβολή είχε ως αποτέλεσμα τη διχοτόμηση του νησιού και τον εκτοπισμό 162.000 Ελληνοκυπρίων, που έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα, ενώ το ανθρωπιστικό πρόβλημα των, μέχρι και σήμερα, αγνοουμένων, ανάμεσα στους οποίους περιλαμβάνονται άμαχοι, γυναίκες και παιδιά, κάνει ακόμα πιο μελανή αυτήν τη σελίδα της Ιστορίας.
Η τραγωδία του 1974 αποτελεί για πολλούς Κύπριους δημιουργούς έναυσμα προκειμένου να αποτυπώσουν στα έργα τους το πιο οδυνηρό γεγονός της σύγχρονης Ιστορίας του νησιού. Η πιο σημαντική και παραγωγική περίοδος, μάλιστα, της κυπριακής λογοτεχνίας για παιδιά και νέους ξεκινά με τα γεγονότα του 1974 και φθάνει ως τις μέρες μας.
Πενήντα χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, τριάντα τρεις συγγραφείς γράφουν ποιήματα, πεζά και θεατρικά έργα για παιδιά και εφήβους εμπνευσμένα από εκείνα τα τραγικά γεγονότα, τις απώλειες, τον πόνο και την προσφυγιά, σε μια ανθολογία με τον τίτλο Δεν ξεχνώ την Κύπρο…, που κυκλοφορεί από την Ελληνοεκδοτική, σε επιμέλεια του Κώστα Κατσώνη και της Τασούλας Τσιλιμένη.
Μπορείς να κάνεις τέχνη με τη φρίκη; θα αναρωτηθεί κάποιος. Ανθολογείται ο πόνος; Ο ξεριζωμός; Η απώλεια; Η απογοήτευση; Το δάκρυ; Η αδικία; Σίγουρα όχι, αλλά η λογοτεχνία έχει τρόπους να εκφράζει όλα τα παραπάνω. Βιβλία στα οποία συνυπάρχουν η μαρτυρία και η μυθοπλασία αποκτούν έναν παιδαγωγικό, με την ευρεία έννοια, χαρακτήρα, καθώς καλούν τα παιδιά να γνωρίσουν και να προβληματιστούν για ένα οδυνηρό παρελθόν και –γιατί όχι;– να συγκρίνουν με το παρόν.
Όπως επισημαίνουν και οι Κ. Κατσώνης – Τ. Τσιλιμένη: «Κανένα τραύμα δεν δημιουργεί ο λογοτεχνικός λόγος, ακόμη και όταν μιλά για απώλειες πολύ σημαντικές, όπως είναι αυτές της ατομικής ελευθερίας ή της πατρίδας. Και αυτό γιατί είναι λόγος αυθεντικός, παιδί της πανάρχαιας τέχνης της προφορικής αφήγησης, μια ανάγκη και ιδιότητα που ακόμη και σήμερα ο άνθρωπος της τεχνολογίας διατηρεί, όπως διαπιστώνεται, με ποικίλους τρόπους. […] Είναι ένας μοναδικός τρόπος για κατανόηση των ιστορικών γεγονότων, ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της ενσυναίσθησης και ενδυνάμωση της μνήμης. Η λογοτεχνία ξέρει να μιλά στις καρδιές και να εξηγεί».
Και ακριβώς αυτό είναι η συγκεκριμένη ανθολογία: μια απόπειρα όχι μόνο να αποτελέσει «κιβωτό» μνήμης, αλλά και αφορμή για συζήτηση και προβληματισμό, διαμορφώνοντας ανήσυχες συνειδήσεις που θα διεκδικούν έναν κόσμο δικαιοσύνης και ειρήνης.
Ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής κυριαρχεί στα περισσότερα κείμενα (ανθολογούνται ολόκληρα ή αποσπάσματα) Κύπριων λογοτεχνών, παλαιότερων και νεότερων. Ανακαλεί τις καταραμένες ημέρες – τότε που «ούτε ο ξάστερος ουρανός ούτε η θάλασσα η πλανεύτρα μάς έδιναν κανένα σημάδι», αλλά και τώρα που «είδα για πρώτη φορά μετά από σαράντα οκτώ χρόνια το σπίτι μας το πατρικό σε μια φωτογραφία». Μιλά για τον πόλεμο που έχει κλέψει την παιδική ηλικία της Ζωής «που θυμάται τις γυναίκες του Ερυθρού Σταυρού να της ζητάνε να διαλέξει ανάμεσα σε δυο κούκλες», του Αντώνη που θυμάται το ολοκαίνουργιο ποδήλατο που του πήραν, μαζί με όλα τα πράγματα της οικογένειας, οι Τούρκοι ή της Κατερίνας και του Μιχάλη, που ανεβαίνουν στο πλοίο Πάτρα από το λιμάνι της Λεμεσού, για να φιλοξενηθούν είτε σε ανάδοχες οικογένειες είτε σε ορφανοτροφεία στην Ελλάδα.
«Πρόσφυγας», η λέξη που διατρέχει το βιβλίο. Με όλη τη φόρτιση που κουβαλά. Αλλά και με όλα τα δεινά και τις πίκρες που συνεπάγεται. «Έτσι έφτασαν στον τόπο μας. Φοβισμένοι. Με ένα μπόγο ρούχα στην πλάτη, μιαν αλλαξιά ρούχα…». Γιατί η μοίρα εκείνων που εγκαταλείπουν την πατρίδα τους είναι κοινή: «Ήμασταν στη σειρά για το συσσίτιο… προχωρούσαμε προς το αντίσκηνο… τρεις μήνες στον καταυλισμό…». Δεν έχει σημασία από πού έρχεσαι και πού πας. Η προσφυγιά σε σημαδεύει.
Η τραγωδία των αγνοούμενων, ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο της κυπριακής τραγωδίας. «Τρεις χρόνους τον αναζητά με την καρδιά μολύβι». Μια ανάμνηση, ό,τι απέμεινε. «Παιδί με μια φωτογραφία στο χέρι… έμοιαζε του πατέρα του η φωτογραφία».
Η Ιστορία ενός λαού αποτυπώνεται σε 33 διαφορετικά στιγμιότυπα. Ωστόσο, το βιβλίο επιβεβαιώνει πως η μικροϊστορία είναι μέρος της Ιστορίας. Γιατί Ιστορία δεν είναι μόνο οι χρονολογίες και τα ονόματα που συμπεριλαμβάνονται στα σχολικά εγχειρίδια. Η Ιστορία είναι πόνος, νοσταλγία, ελπίδα, μνήμη. Εκείνων των μικρών ανθρώπων, που το όνομά τους δε θα γραφτεί σε κανένα βιβλίο. Εκείνων των μικρών ανθρώπων που, οι αποφάσεις των «δυνατών», σημάδεψαν ανεξίτηλα τη ζωή τους. Εκείνων των ανθρώπων που κουβαλούν διαγενεακά το τραύμα. «Με λένε Ελένη. Θέλω να σας μιλήσω για τη γιαγιά μου, τη μάνα μου, εμένα και μια πράσινη γραμμή. Μέχρι τώρα νόμιζα πως οι γραμμές ενώνουν τελείες. Μετά ανακάλυψα πως γίνονται σύνορα που χωρίζουν».
Ένα βιβλίο που, παρά τον επετειακό του χαρακτήρα, είναι δραματικά επίκαιρο. Γιατί ο πόλεμος, η προσφυγιά και ο ανθρώπινος πόνος είναι ακόμα εδώ. Ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί από τους νεαρούς αναγνώστες στους οποίους απευθύνεται, αυτούς που παίρνουν τη σκυτάλη να διασώσουν τη μνήμη. Αλλά και από «όσους και όσες αγρυπνούν και πολεμούν για το δίκιο, την ελευθερία και την ισότητα, με την αλήθεια των λέξεων».
Συμμετέχουν οι: Ανδρέας Ανδρέου, Ελένη Αρτεμίου-Φωτιάδου, Γιόλα Δαμιανού-Παπαδοπούλου, Μαρία Θεοδοσιάδου, Τούλα Κακουλλή, Ελισάβετ Καρσά, Κώστας Κατσώνης, Άννα Κουππάνου, Μάρω Κουσιάππα, Αντρέας Κωνσταντινίδης, Ηλίας Μανιταράς, Μάρω Ματθαίου, Μαρίνα Μιχαηλίδου-Καδή, Mehves Beyidoglou, Μαρία Ολυμπίου, Έλλη Παιονίδου, Νίκος Πενταράς, Έλενα Περικλέους, Σταυρούλα Πέρικλου, Αντώνης Πιλλάς, Ελευθέριος Πλουτάρχου, Κίκα Πουλχερίου, Μαρία Προδρόμου, Σωτηρία Πύλα, Μαρία Πυλιώτου, Αντώνης Σέργης, Αιμίλιος Σολωμού, Βασιλική Φωτίου, Κυριάκος Χαραλαμπίδης, Δήμητρα Χαραλάμπους, Μπάμπης Χαραλάμπους, Μαρούλα Χαραλάμπους-Λοϊζίδου, Αναστασία Χατζηλοή-Κατσώνη, Άθως Χατζηματθαίου.
Δεν ξεχνώ την Κύπρο...
Πεζά και ποιήματα για παιδιά και εφήβους
Συλλογικό έργο
επιμέλεια: Κώστας Κατσώνης – Τασούλα Τσιλιμένη
Ελληνοεκδοτική
232 σελ.
ISBN 978-960-563-663-0
Αγορά Βιβλίου ΕΔΩ...
Πηγή: diastixo.gr
